Jangara bîî’la ka mɛɛn wa? I bɛ tô ka fira’w ta wa? I dɛlila firakɛla I ka sɔkɔnɔ dugu kɔnɔ wala I boli wahati fɛ?
Jangarɔ
Jangarɔ dô’w bɛssɛ ka di ɲɔgɔn’ma. Ô kɔrɔ dɛ kɔ a bɛssɛ ka bɔ môghô dô’w la ka taha dôw guɛrɛ la. A bɛssɛ ka kɛ ka tɛmɛ fɔɲc fɛ, bôlô nɔgɔlɛn, jɛli wala kanûn, ani fana fɔhnɔ, kɔɔ’mata hali bôlô sɛra miin ma.
I gara firakɛ yɔrɔ la ni damina tchôgô nunu dô’w bîî’la. Ö bâ’kɛ i bɛ dɛmɛ ani môghô miin nu bîî laminina.
Bana mîîn nu yɛ blɛnoraji, hɛrpɛssi, syphilissi wala klamidiaya bɛssɛ ka sɔrɔn kanûn fɛ. Ô bɛssɛ ka na ni wôyôli yɛ, jɛlida nîîn’w, ani funu’w, ulcɛri ani dimi barâ kɔrɔ. Bari, I bɛssɛ fana kââ sɔrɔn damina tchôgô nunu si ma’yɛ.
I yɛrɛ lakânda bana’w ma miin nu bɛ sɔrɔn kanûn fɛ. Wahati bɛ'ɛ nîî bɛ ka kanûn kɛ prɛsɛrvativi tah. I bɛssɛ kû sɔrɔn centri la wala I bûû san dɔctɔrɔ bara, farmassi la wala sipɛrimarshɛ wu kɔnɔ.
Ni ya kɔrɔssi kô bana bîî’la miin bɛ sɔrɔn kanûn fɛ, taha firakɛ yɔrɔ la.
Nîî dalɛn tɛ ala kô yɛ kanûn fɛ bana massɔrɔn kââ sɔrɔn i tilala kanûn kɛla kââ sɔrɔn i’ma prɛsɛrvativi tah, taha i fari lajɛ firakɛ yɔrɔ la. I kana I jɔ fôô à ka damina.
VIH yɛ virissi dɛ yɛ miin bɛ fari kɔnɔ sôrassi wu bɛ'ɛ fanga dɔghɔya. I bɛssɛ ka virissi ni massɔrɔn kââ sɔrɔn I mâ’â damina tchôgô yɛ. Nîî tɛ ka firakɛ, A bɛssɛ ka i fari fanga dɔghɔya fôô ka i jangarɔ. Ö dɛ bɛ wɛlɛ kô Sida.
Bana ni bɛ massɔrɔn jɛli dɛ fɛ, kââ sababu kɛ kanûn yɛ miin kɛra ka prɛsɛrvativi ɲinâ ma, wala sɛylan sɛniman bali, wala dɛ’ɛn wôlô bali a bammussô kɔnɔ. Ni virissi ni bîî’la I bɛssɛ kââ di môghô tɔ’w ma kââ sɔrɔn yɛrɛ a damina tchôgô hali kɛlɛn ma yɛ.
VIH/SIDA tɛssɛ ka firakɛ. Bari, fira’w bɛ sɔrɔn kââ virissi lajɔ ani fana ka bana bali juguyala.
I yɛrɛ lakanda VIH/Sida ma. Prɛsɛrvativi dɔn wahati bɛ'ɛ ni’i bɛ ka kanûn kɛ. I bɛssɛ kû sɔrɔn centri la wala I bûû san dɔctɔrɔ bara, farmassi la wala sipɛrimarshɛ wu kɔnɔ.
Wahati bɛ'ɛ sɛylan sɛniman ni a kuralaman dɛ kɛ ka i fari sɔghɔ nîî’bɛ dɔrɔgu tala ka’la tɛmɛ jɛli bori sila fɛ.
Taha i fari lajɛ firakɛ yɔrɔ la nîî dalɛn tɛ ala kô VIH/Sida wala kanûn fɛ bana massɔrɔn kââ sɔrɔn i tilala kanûn kɛla kââ sɔrɔn i’ma prɛsɛrvativi tah. I kana i jɔ fôô à ka damina.
Sɔkhɔ-sɔkhɔ nîînguɛ bɛ môghô miin nu la, û bɛ sɔkhɔ-sɔkhɔ a dɔghɔyara tchôgô tchôgô fôô kalô saba, a fari bɛ kalya, a bɛ washi sufɛ wala a fari bɛ bân. Sɔkhɔ-sɔkhɔ nîînguɛ bɛssɛ ka mina ni môghô kɛndɛ’w yûû nilakili jangarɔ tɔ’w sɔkhɔ-sɔkhɔ fɔɲɔ la.
Sɔkhɔ-sɔkhɔ nîînguɛ ka jugu. Bari, ni jangarɔ ni yɛra jôôna a damina wahati la a bɛssɛ ka firakɛ. A firakɛli fâân ba bɛ kalô wɔrɔ dɛ kɛ.
Ni yɛ sɔkhɔ-sɔkhɔ nîînguɛ damina tchôgô kɔrɔssi, wala i dɛlila ka firakɛ sɔkhɔ-sɔkhɔ nîînguɛ la wala i sigui ɲɔgɔn dô dɛlila jangarɔ ni sɔrɔna, taha firakɛ yɔrɔ la.
Dɔlɔ, dɔrɔgu ani dô’w guɛrɛ bɛssɛ ka kɛ dɛlilô bâ’w yɛ kaban a bɛ i ka kɛndɛya tiɲɛ. I kana sɔn dɔrɔgu tâ’ma.
Bana’w bɛssɛ ka di ɲɔgɔn’ma jɛli kɔssɔn dɔrɔgu tâ wahati la miin bɛ la tɛmɛ jɛli bori sila kan, a tɔmassɛrɛ, ni yi yɛrɛ fari sɔkhɔ sɛylan la miin bana môghô guɛrɛ sɔghɔla.
Ni tɛssɛ ka i yɛrɛ bali dɔrɔgu la, ngâ’â wahati bɛ sɛylan sɛniman ni a kuralaman dɛ tah kassɛ ki’la kanda jangarɔ ma.
Dɛlikô ba’w bɛssɛ ka firakɛ fô ka fissaya. I gara firɛ yɔrɔ la.
Tɔrɔya’w miin kɛra wala fitna –miin yɛ kɛlɛ yɛ, yɛrɛɲini, nîî-tɔrɔ, fanga-kanûn- bɛssɛ ka fari wala hakili la jangarɔ. Dɔlɔ mi damatɛminɛn wala dɛli kô guɛrɛ’w bɛssɛ ka kɛ ô kûûn yɛ.
Jangarɔ-tɔ tchâman bɛ guɛlɛya sɔrɔn ka kuma hakili jangarɔ kô la. Nafa bala kûû mamaina kaɲa ani fana kûû firakɛ yɔmu jangarɔ tɔ’w.
Hakili jangarɔ damina tchôgô bɛssɛ ka kɛ Sinɔghɔ gɛlɛman yɛ sufɛ, sîbô jugu, dimi mîîn kûûn tɛ dɔn wala guɛrɛ-guɛrɛ guɛrɛ’w.
Hakili bana bɛssɛ ka firakɛ. I gara firakɛ yɔrɔ la.
Varissɛli yɛ bana dɛ yɛ mîîn bɛssɛ ka di môghô ma kôssɛbɛ. A tɔmassɛrɛ’w yɛrɛ yɛ fari kalya ani fari tiɲɛ ni nɔrɔ-nɔrɔ jɛlɛn’w fɔlɔ. I bɛssɛ ka i yɛrɛ lakanda Varissɛli la ni yɛ a vaksin kɛ.
Nî’î yɛrɛ wala i dɛ’ɛn yɛ varissɛli lakɔrɔssi, taha firakɛ yɔrɔ la.
Nî’î ma dɛli varissɛli sɔrɔn’na, i ma dɛli vaksin kɛla. Taha firakɛ yɔrɔ la.
Ribɛɔli bɛ môghô mîîn nu la û fari bɛ kalya, û ɲa bɛ bilɛn, û bɛ sɔkhɔ-sɔkhɔ ani fana û fari bɛ tiɲɛ ka nɔrɔ-nɔrɔ bilɛn ni’w bɔ. I bɛssɛ ka i yɛrɛ lakanda ribɛɔli la ni yɛ a vaksin kɛ.
Nî’î yɛrɛ wala i dɛ’ɛn yɛ ribɛɔli lakɔrɔssi, taha firakɛ yɔrɔ la.
Nî’î ma dɛli ribɛɔli sɔrɔn’na, i ma dɛli vaksin kɛla. Taha firakɛ yɔrɔ la.
Diftɛri yɛ nilakili wala fari gôlô guɛlɛya jangarɔ dɛ yɛ. Difitɛri suguya fila dɛbɛy: kan-kɔnɔ diftɛri ani fari gôlô diftɛri.
Kan-kɔnɔ diftɛri bɛ môghô mîîn na a kan-kɔnɔla la, I tigui kan-kɔnɔla bî’î dimi, I fari bɛ kalya ki dimi nî’î bɛ ka kunuli kɛ. Fari gôlô diftɛri tɔmassɛrɛ ba yɛ jɛlida dɛ yɛ mîîn tɛ firakɛ kâ’ɲa. I bɛssɛ ka i yɛrɛ lakanda diftɛri la ni yɛ a vaksin kɛ.
Nî’î yɛrɛ wala i dɛ’ɛn yɛ diftɛri lakɔrɔssi, taha firakɛ yɔrɔ la.
Nî’î ma dɛli diftɛri sɔrɔn’na, i ma dɛli vaksin kɛla. Taha firakɛ yɔrɔ la.
Waga yɛ bana dɛ yɛ mîîn bɛ waya fari gôlô bɛ’ɛ kan. A bɛ massɔrɔn fɛtɛ’w dɛ fɛ mîîn nu bɛ wô’ô kɛ fari gôlô kɔnɔ.
ö fana bâ’â kɛ fari bɛ jɛlida nîîn sɔrɔn farigɔlɔ kan, kissɛ ni’w ani fari tiɲɛ, wahati tchâman a bɛ kɛ bara kɔrɔ, bôlô kôyni’w tchɛ’ma, sanfɛ tɛguɛ kuru yɔrɔ ani fari kuru yɔrɔ bɛ’ɛ, I bôlô kɔrɔ ani si’in kuun’w kan.
Bana ni bɛ massɔrɔn ni môghô fila fari gôlô’w sɛra ɲɔgɔn’ma.
Nî’î yɛrɛ wala i dɛ’ɛn yɛ waga lakɔrɔssi, taha firakɛ yɔrɔ la.
Nî’î kɔnɔ ani nugudɛɛn bîî dimi, fɔhnɔ-lɔghɔ, fɔhnɔ ani kɔnɔ bɔri yî’î sɔrɔn, ka fari kalya kafakan ani kɔnɔ dimi. Jangarɔ ni bɛ sɔrɔn môghô mîîn nu la ji tchâman bɛ bɔ û fari kɔnɔ jona.
Nî’î yɛ gastrɔ ɛntɛriti lakɔrɔssi, taha firakɛ yɔrɔ la.
Ji wala thɛ dôôni mi shin tchâman.
I tɛguɛ’w lakô safinɛ la wahati ni wahati sâ’â i tissɛ kââ lassɛ tɔ’ɔ wu ma.
