ئەرێ تە چ نەخۆشی هەنە کو ژمێژە تە گرتبن؟ ئەرێ تو بەردەوام دەرمانێن خۆ دخۆی؟ ئەرێ تە ل وەڵاتێ خۆ چارەسەری وەرگرتبوو؟ یان ئەرێ دەمێ تو ل رێکا پەنابەراتیێ دهاتی تە چ چارەسەری وەرگرتبوو؟
جۆرێن نەخۆشییان
هندەک نەخۆشی دڤەگرن. ئانکو دشێت ل کەسەکی ڤە بهێتە ڤەگوهاستن بۆ ئێکێ دی ب رێکا هەوای و هەناسەدانێ، دەستێن پیس، پەیوەندیا سێکسی، ڤەگوهاستنا خوینێ، هەروەسا ڤەڕشیان، پیساتیێ و بەرکەفتنا راستەوخۆ.
ل دەمێ هەستپێکرنا نیشانێن ڤان نەخۆشیان پەیوەندیێ ب بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ بکە داکو ساخلەمییا خۆ و کەسێن دەردۆرێن خۆ بپارێزی.
نەخۆشیێن وەک گۆنۆرییا، هێرپس، سوفلیس یان کلامیدیا دشێن ب رێیا پەیوەندیا سێکسی بهێنە ڤەگوهاستن. ئەنجامێ ڤان نەخۆشیان ژی دبیت وەرمتن، ستوربون، کێم و عەداف یان خوریانا ئەندامێن زاوزێی بیت. لێ بەلێ، چێدبیت کەسەک توشی ڤان نەخۆشییان ببیت بێی کو هەست ب هیچ ئازارەکێ بکەت.
خۆ ل نەخۆشیێن ڤەگوهێزەرێن سێکسی بپارێزە. هەردەم لدەمێ ئەنجامدانا پەیوەندیا سێکسی کۆندۆمان بکاربینە. تو دشێی کۆندۆمەکی ل بنگەهی بدەستڤەبینی، یان ل دەرمانخانەکێ یان ژی ل سوپەرمارکێتەکێ بکڕی.
ئەگەر نیشانێن نەخۆشیێن ڤەگوهێزەرێن سێکسی لدەف تە هەبوون، سەرەدانا بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ بکە.
ئەگەر تویێ بگومان بی ل توشبوونا خۆ ب نەخۆشیەکا ڤەگوهێزەرا سێکسی لبەر ئەنجامدانا پەیوەندییا سێکسی بێی بکارئینانا کۆندۆمان، هەڕە بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ و داخازا هاروکاریێ بکە. خۆ ل هیڤیا هندێ نەگری هەتا نیشان لدەف تە دەرکەڤن، ئێکسەر هەڕە.
ئێچ ئای ڤی HIV ڤایرۆسەکە سیستەمێ بەرگریا لەشێ مرۆڤی لناڤدبەت. دبیت ئەڤ ڤایرۆسە د لەشێ کەسەکیدا هەبیت و بێی کو چ نیشان لێ دەرکەڤن یان هەست پێ بکەت. ئەگەر کەسێ توشبووی چارەسەریێ وەرنەگریت، لەشێ وی دێ گەلەک لاواز بیت، هەتا دگەهیتە وی راددەی کو ب ئێکجاری نەخۆشبیت، ئەڤێ نەخۆشیێ ژی دبێژنێ ئایدز.
ئەڤ نەخۆشیە بڕێکا ئەنجامدانا پەیوەندییا سێکسی بێی بکارئینانا کۆندۆمان، ڤەگوهاستنا خوینێ، بکارئینانا سرنجێن پیس یان ژی ل دایکێ بۆ زارۆکێ د زکێ وێدا دهێتە ڤەگوهاستن. ئەگەر ئەڤ ڤایرۆسە د لەشێ تەدا هەبیت، دبیت تو ببیە ئەگەرێ توشبوونا کەسێن دی ژی بڤێ ڤایرۆسێ بێی کو هەستپێبهێتەکرن یان ژی نیشان لدەف هەبن.
ڤایرۆسا ئێچ ئای ڤی و نەخۆشییا ئایدز چ چارەسەری بۆ نینە و ناهێتە چارەسەرکرن. هەرچەندە وەرگرتنا دەرمانان پیچەک کۆنترۆڵا ڤایرۆسێ دکەت و کاریگەریێن وێ کێم دکەت.
خۆ ل نەخۆشیێن ڤەگوهێزەرێن سێکسی بپارێزە. هەردەم لدەمێ ئەنجامدانا پەیوەندیا سێکسی کۆندۆمان بکاربینە. تو دشێی کۆندۆمەکی ل بنگەهی بدەستڤەبینی، یان ل دەرمانخانەکێ یان ژی ل سوپەرمارکێتەکێ بکڕی.
هەردەم سرنجێن پاقژ و نوی بکاربینە بۆ دەرزی لێدانێ، داکو یێ پاراستی بی.
ئەگەر تویێ بگومان بی ل توشبوونا خۆ ب نەخۆشیەکا ڤەگوهێزەرا سێکسی لبەر ئەنجامدانا پەیوەندییا سێکسی بێی بکارئینانا کۆندۆمان، هەڕە بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ و داخازا هاروکاریێ بکە. خۆ ل هیڤیا هندێ نەگری هەتا نیشان لدەف تە دەرکەڤن، ئێکسەر هەڕە.
ئەو کەسێن تووشی نەخۆشیا سیلێ دبن، بۆ ماوێ سێ هەفتیان دکوخن، تا دهێتێ، دەمێ دنڤن گەلەک خوهێ ددەن، یان ژی کێشا لەشێ وان کێم دبیت.
سیل نەخۆشییەکا مەترسیدارە. لێ بەلێ ئەگەر زوو بهێتە دیتن، دشێت بهێتە چارەسەرکرن. چارەسەرکرنا ڤێ نەخۆشیێ بکێمی ڤە شەش هەیڤان دکێشیت.
ئەگەر نیشانێن نەخۆشییا سیلێ لدەف تە هەبوون، یان ئەگەر تە بخۆ بەری نۆکە ئەڤ ئێشە لێبوویبیت، یان ژی ئەگەر تە سەرەدەری دگەل توشبوویەکێ ڤێ نەخۆشییێدا هەبوویبیت، ئێکسەر هەڕە بنگەهێ ساخلەمیێ مێدیک-هێلپ.
ڤەخوارنێت کحولی و ماددێت بێهۆشکەر دشێن وەل تە بکەن ئاڵودە ببی و زیانێ بگەهیننە ساخلەمییا تە. بکارئینانا ماددێن بێهۆشکەر رەدبکە.
نەخۆشیێن دی ژی دشێن تووشی بکارهێنەرێن ماددێن بێهۆشکەر ببن، بۆ نمونە بڕێکا خونێ دەمێ سرنجان بکاردئین.
ئەگەر هەر نەشێن خۆ ل ماددێت بێهۆشکەر دوورکەن، هەرجار سرنجێت پاقژ و بکارنەهاتی بکاربینە، هەر چ نەبیت دا توشی نەخۆشیێت دی نەبی.
دشێت چارەسەریا ئاڵودەبوونێ بهێتە کرن و کاریگەریێن وێ بهێنە کێمکرن. ئەگەر تو تووش بووی، پەیوەندییێ ببنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ ڤە بکە.
تووشبوون ب حالەتێن نەخۆش و توندوتیژ یێن وەک شەڕ، ڕەڤین، ئەشکەنجەدان، دەستدرێژیا سێکسی، دشێت ببیتە ئەگەرێ نەخۆشبوونا لەش و دەروونێ مرۆڤان. هەروەسا گەکەک بکارئینانا ماددێن بێهۆشکەر و ڤەخوارنێت کحولی ژی دشێت هەمان کاریگەری هەبیت
گەلەک ژ وان کەسێن تووشی ڤان جۆرە نەخۆشیان دبن نەشێن ب ساناهی بەحسێ نەخۆشییێن خۆ یێن دەروونی بکەن. گەلەک یا گرنگە خەمێ ل ڤان جۆرە نەخۆشییا بخۆی و دەردێ خۆ بێژی داکو وەکو هەموو ئێشێن دیتر دەرمان و چارەسەری بۆ بهێتە ڤەدیتن.
نیشانێن چاڤەڕێکری کو لدەف کەسەکێ توشبوویی ب نەخۆشیا دەروونی بهێنە دیتن پێکدهێن ل نەنڤستن بۆ ماوەکێ درێژ، دیتنا خەونێت نەخۆش، هەروەسا لەش ئێشانەکا بێ ئەگەر یان ژی ئاریشێن دیتر.
نەخۆشییێن دەروونی دشێت بهێنە چارەسەرکرن. پەیوەندیێ ب بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ ڤە بکە.
خوری سۆرک نەخۆشیەکا گەلەکا ڤەگرە. نیشانێن سەرەکیێن ڤێ نەخۆشیێ پێکدهێن ل تاگرتن، سۆربوونا پیستی دگەل هەبوونا پەقان لسەر پیستی. تو دشێی بڕێکا ڤاکسین دانانێ خۆ ل خوری سۆرکان بپارێزی.
ئەگەر تە یان زارۆکێ تە نیشانێن خوری سۆرکا هەبوون، سەرەدانا بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ بکە.
ئەگەر هەتا نۆکە خوری سۆرک لتە نەهاتبن، ڤاکسینەکێ دانێ. هەڕە بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ.
ئەو کەسێن تووشی سوریکان دبن هندەک جارا تا دهێتێ، چاڤێت وان سۆر دبن، دکوخن و پیستێ وان ژی دخوریت و زپکێن سۆر لسەر دەردکەڤن. تو دشێی خۆ ل سوریکا بپارێزی بڕێکا ڤاکسین دانانێ.
ئەگەر تە یان زارۆکێ تە نیشانێن سوریکا هەبوون، سەرەدانا بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ بکە.
ئەگەر هەتا نۆکە سوریکە لتە نەهاتبن، ڤاکسینەکێ دانێ. هەڕە بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ.
دیفتێریا نەخۆشیەکە کو تووشی بەشێ سەری یێ کۆئەندامێ هەناسێ و پیستی دبیت. ئەڤ نەخۆشییە دوو جۆرە: دیفیتێریا یا حەفکێ کو دبێژنێ کوخکا رەش،
هەروەسا دیفیتێریا یا پیستی. ئەو کەسێن تووشی دیفتێریا یا حەفکێ دبن، حەفکا وان دئێشیت و تا دهێتی و لدەمێ خوارنێ یان ئاڤێ دادعویرن هەست ب ئازارێ دکەن. دیارترین نیشانێ دیفتێریا یا پیستی برینێن سەر چەرمی نە کو ب باشی ناهێنە چارەسەرکرن.
ئەگەر تە یان زارۆکێ تە نیشانێن دیفتێریایێ هەبوون، سەرەدانا بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ بکە.
ئەگەر هەتا نۆکە تو تووشی دیفتێریایێ نەبووی، ڤاکسینەکێ دانێ. هەڕە بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ.
هەستیارییا پیسری نەخۆشیەکا بەربەڵاڤە و توشی چەرمی دبیت. ئەگەرێ ڤێ نەخۆشیێ ژی هندەک زیندەوەرێن مشەخۆرن کو دچنە دناڤ پیستێ مرۆڤیدا.
وەکو کارڤەدانەک بۆ ڤێ نەخۆشییێ، پیست گەلەک دخوریێت هەستیار دبیت و دوەرمیت بتایبەتی لدەوروبەرێ ئەندامێ زاوزێی و ناڤبەینا تپلان و لسەر جومگەهێن دەستان و لبن کەفشان و لسەر سەرەمەمکان.
ئەڤ نەخوشیە بڕێکا ڤبەریێککەفتنا راستەوخۆ یا چەرمی ل کەسەکێ تووشبوویی بۆ کەسەکێ ساغ دهێتە ڤەگوهاستن.
ئەگەر تە یان زارۆکێ تە نیشانێن هەستیارییا هەبوون، سەرەدانا بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێلپ بکە.
لدەمێ تووشبوون ب هەوکرنا مەعیدە و ریڤیکا، کەسێ نەساغ دلێ وی ڕادبیت و عێلنجی دهێنێ و توشی زکچون و ڤەڕشیانێ دبیت هەڤدەم دگەل تایێ و ئێشانا مەعیدێ. ئەو کەسێن تووشی ڤێ نەخۆشیێ دبن، د ماوەکێ کورتدا، زێدەی حەد شلەمەنیا لەشێ خۆ لدەست ددەن.
ئەگەر نیشانێن هەوکرنا مەعیدە و ریڤیکا ل دەف تە هەبوون، سەرەدانا بنگەهێ ساخلەمییێ مێدیک-هێڵپ بکە.
تێرا خۆ ئاڤێ و چایێ ڤەخۆ بەلێ کێم کێمە.
دەستێن خۆ ب سابونێ بشۆ داکو کەسێن دی تووشنەکەی.
