A ɗon habda be nyawu nebngu na? A ɗo moɗa lekki ndenifu na? A ɗo dow nyawndiigu no ha lesdi ma na ko seynde a ɗo eggitoo?
Nyawuuji
Njawuuji goɗɗi ɗi ndaaɓooji. Ma’ana ɗi ‘yummo diga goɗɗo ɗi koota ha goɗɗo. Sanaduuji man ni laatan hedi hendu, hedi juuɗe nyorooɗe, ‘yii’yam, tuure, riwre, mooɓudugo be debbo e ɓadindirgo nontan.
Ngeccaa kuuwooɓe dow ko laarani njamu to woodi goɗɗum ɓilla. Waɗugoni kaarete an haa be himɓe taariiɓema fu.
Nyawuuji ko nandi e gonooriya, haapis, sifilis, ko kilamiidiya fu ɗi ndaaɓooji wakkati jimaa’i. Alaamaaji nyawuuji ɗi hawti e nyaanyaare e ɓuudi, olsa. Waawan bo a raaɓaaɗo amma bo a ɓillaaka.
Ndeenu hoorema e nyawuuji daaɓaaji ɗi jimaa’i: Huutirinaa kondom koondeye to a waɗan jimaa’i. A heɓan ɗum haa nokkuure kuuwooɓe dow ko laarani njamu, kemisji e kantiiji.
Njahaa ngiida e Kuuwooɓe dow ko Laarani Njamu to ngooduɗaa nyawuuji daaɓooji ɗi jimaa’i.
To a ɗo seka ko a woodi nyawuuji daaɓooji ɗi jimaa’i ɓaawo a mooɓidi e debbo, tawa Kuwooɓe dow ko Laarani Njamu ɓe humpitine. Ta ndeenaa seto ɗum wangii.
HIV ɗum nyawu ngu timminta sembe goɗɗo fuu A maran ngu a andata To a moɗataa lekki ni ngu tampinamaa sam. Digani ni sei ngu ru’itoo ngu warta AIDS.
Nyawu man ngu ɗo raaɓiroo hedi ‘yii’yam, mooɓudugo e debbo naftiraay kondom, baate huutiriniiɗe, foti dada raaɓa ɓiyum gondo nder reedu fu. To a woodi ngu ko wala alaamaji a raaɓan.
HIV/Aids nyawndataake. Sei ni lekki wallan de’itina nden hoyna batte maajum.
Faddu hoore ma diga HIV/Aids. Huutirinaa kondom koondeye to a waɗan jimaa’i. A heɓan ɗum haa nokkuure kuuwooɓe dow ko laarani njamu, kemisji e kantiiji.
Naftiraa kondom nde a mooɓata be debbo fu.
To a ɗo seka ko a woodi nyawuuji daaɓooji ɗi jimaa’i ɓaawo a mooɓidi e debbo, tawa Kuuwooɓe dow ko Laarani Njamu ɓe humpitine. Ta ndeenaa seto ɗum wangii.
Marɓe ɗoyru ɗojjotoo bana ɗum asaweeje tati kam, maran paɓɓooje bo, nden wulwinan jemma, laafan bo. Ɗoyru raaɓan mo walaa ngu to marɗo ngu ɗojji dow maako.
Ɗoyru no nyawu kallungu. Ammaa to ndu faamilowaama law, ndu koyneteendu. Nyawndugo ndu hoosan lebbi joweego’o koo ko ɓuri non.
Taa woodi alaama ɗoyru koo a nyawnii no ndu koo boo a wondi bee ngonɗo ndu, yahu to kuuwooɓe dow ko laarani njamu.
Mbal bee lekki kemis to ɗuɗɗinaama woowaama ɗon wadda nyawu. Ta yaru lekki kemis non tan.
Taa naftirii baate kuutiraa ɗe, ɗum raaɓete nyawu nder ‘yii’yam.
Taa woowii lekki kemis, kuutiraa baate kese to daaɓoɗaa.
Mbowral bee lekki kemis ɗon nyawndee boo ɓustee. Njahaa to kuuwooɓe dow ko laarani njamu.
Kujeeji nyaɗɗi bano konu, soptaago, fiyeego bee damkeego ɗon wadda nawu ɓanndu koo ɓernde. Non maa kadi ɗum ɗoo wadda njaru bee laarinaaji luttuɗi shaafii ɗi bowral.
Nyawɓe ko shaafii hakkiilooji e ɗum saɗana ɓe wi’ikika. Haandi hakkiilooji hositire no nyawu nyaɗngu boo ngu nyawndee boo nyawuuji luttuɗi.
Alaamaaji hakkiilooji kawti e soynde ɗaanaago no haandi bee koyɗi kulniiɗi bee naawol ɓanndu bee teddal ɓanndu neeɓu ɗum.
Hakkiilooji e hoynee. Yahu to kuuwooɓe dow ko laarani njamu.
Ngaɓundam ɗon raaɓa masin. Alaamaaji maajum ngoni paɓɓooje be fuufe bee putte ɗe mboɗataa. A waawan faddugo krambaw bee faddo maajum.
To an ko ɓingel ma’a hollii alaamaaji Ngaɓundam njahaa to kuuwooɓe dow ko laarani njamu.
Taa meeɗaa waɗugo Ngaɓundam, ɗaɓɓutu faddo maajum. Njahaa to kuuwooɓe dow ko laarani njamu ngam maajum.
Ngonɓe meese a nangoo paɓɓooje, ngite maaɓe mbooja, ɓe ɗojja boo ndaa nyaanyaare nde toɓɓe boɗeeje. A waawan faddugo meese bee faddo maajum.
To an ko ɓingel ma’a hollii alaamaaji meese njaha to kuuwooɓe dow ko laarani njamu.
Taa meeɗaa waɗugo meese, raɓɓutu faddo maajum. Njahaa to kuuwooɓe dow ko laarani njamu ngam maajum.
Nyawu daande ɗon nanga laawol foofaango haa bee laral. Ngu cenndiingu ɗiɗi: nangoowu laawol foofaango bee nangoowu laral.
Ngu daande ɗon waddana himɓe paɓɓooje bee nawɗum moɗorgol. Ngu laral boo ɗon wadda putton nawkon kon koyloytaa. A waawan faddugo ngu nyawu bee faddo maangu.
To an koo ɓingel ma’a hollii alaamaaji nyawu daande njaha to kuuwooɓe dow ko laarani njamu.
Taa meeɗaa waɗugo nyawu daande, raɓɓutu faddo maajum. Njahaa to kuuwooɓe dow ko laarani njamu ngam maajum.
Nyaanyaare ɗum nyawu laral taweteengu babe ɗuɗɗe. Ngato kam waddata nyaanyaare.
Ɓanndu sey waɗa ko feɗɗugo, nyaanyugo, putte a mburto haa babe al’awra bano nyaale bee to kooli e joke nder naski bee to anɗi.
Ngu raaɓan mo walaa ngu o hawri ɓanndu mu’um bee ngonɗo ngu.
To an koo ɓingel ma’a hollii alaamaaji nyawu daande njaha to kuuwooɓe dow ko laarani njamu.
