ሕማማት

ብዝኾነ ሕዱር ሕማም ንነዊሕ ክትሳቀ ጸኒሕካ/ኪ ዲካ/ኪ? ቀጻሊ መድሃኒት ትወስድ ዲካ/ኪ? ኣብ ሃገርካ/ኪ ወይ ኣብ መገሻ ክንክን ሕክምና ተካይብ ነርካ/ኪ ዲካ/ኪ?

ገሊኡ ሕማም ተላባዒ እዩ። እዚ ማለት እቲ ሕማም ካብ ሰብ ናብ ሰብ ይመሓላለፍ እዩ። እዚ ከጋጥም ዝኽእል ድማ ብ ኣየር፡ ረሳሕ የእዳው፡ ደም፡ ስጋዊ ርክብ፣ ከምኡ ድማ ብ ተምላስ፣ ውጽኣት፡ ወይ ቀጥታ ምትንኻፍ።

ሕማማት ከም ጅግል፣ ፍንጣጣ፣ ሀርፐስ፣ ክላሚድያ ብስጋዊ ርክብ ዝመሓላለፉ እዮም። ሳዕበናት ከም ፈሳሲ ምፍሳስ፣ ሳሓ፣ ሕበጥ፣ ነድሪ፣ ቃንዛ ኣብ ናይ ብልዕቲ ኣካላት እዩ። ብዘይ ምልክት ውን ክትቅዘፍ ተኽእሎ ኣሎ።

HIV ንኣክላት ዘዳኽም ህዋስ/ቫይረስ እዩ። ተሰካሚ ናይቲ ሕማም ክትኮውን ትክእል ኢኻ/ኺ ብዘይ ዝኮነ ተርእዮታት ወይ ምልክት። እንድሕር መድሃኒት ዘይተወሲዱ፣ እካላት ብጣዕሚ ይደክምን ናብ ሕማም ይቃላዕ። ድሕሪኡ አይድስ ይበሃል።

እዚ ሕማም ብደም፣ ብስጋዊ ርክብ ብዘይ ኮንዶም፣ ብዘይ ነጽሀ ስሪንጋ ምጥቃም፣ ወይ ድማ ካብ ከርሲ ኣደ ናብ ዘይተወልደ ህጻን ይመሓላለፍ። ተሰካሚ እቲ ሕማም እንድሕር ኮይንካ፣ ዋላ ምልክት ኣይረአ፣ ንካልኦት ሰባት ክትልብድ ትኽእል ኢኻ/ኺ።

ን HIV/አይድስ መድሃኒት የልቦን። ግና፣ መድሃኒታት ኣሎ ነቲ ህዋስ መቆጻጸሪን፡ ሳዕቤናቱ ንምጉዳልን።

ዓባይ ሰዓል ዘላቶም ሰባት ንሰለስተ ሰሙን ይስዕሉ፣ ረስኒ ኣለዎም፣ ብለይቲ ይርህጹ፣ ወይ ድማ ክብደቶም ይቅንሱ። ዓባይ ሰዓል ዝመሓላለፍ እቲ ተሰካሚ ሕማም ዝሰዓሎ ሰዓል ሕማም ዘይብሉ ሰብ ምስ ኣተንፈሶ ኢዩ።

ዓባይ ሰዓል ሓደገኛ እዩ። እቲ ሕማም ቀልጢፉ እንተተለልዩ ክሕከም ይከኣል እዩ። ክንክን ሽድሽተ ወርሒ ይወስድ።

ኣልኮል፣ ዕጸ ፋርስ፣ ካልእ ነገራትን ወልፊ ዘሕድርን ጎዳእን ን ጥዕና ክኾውን ይኽእል እዩ። ካብ ዕጸ ፋርስ ምጥቃም ተቆጠብ/ቢ።

ኣብ ግዜ ውሽጠ ቨይናዊ ጥቅሚ ዕጸ ፋርስ፣ ሕማማት ክመሓላለፍ ይኽእል እዩ፣ ብፍላይ ኣብ ግዜ ጥቅሚ ብስሪንጋ።

ከቢድ ተመኩሮን ግፍዒን - ከም ንኣብነት ኩናት፣ ስደት፣ ስቅያት፣ ዓመጽ -እዚ ኩሉ ናብ ኣካልዊ ወይ ስነ ኣእምሮኣዊ ሕማማት ከስዕብ ይኽእል እዩ። ከቢድ ኣልኮል ምስታይ ወይ ወልፊ ዕጸ ፋርስ ምስኡ ዝተሓሓዝ ክኾውን ይኽእል።

ቡዙሓት ተሳቀይቲ ብዛዕባ ስነ ኣእምሮኣዊ ጸገም ክዛረቡ ይኸብዶም። ኣገዳሲ እዩ ክትግደሰሎምን ከም ካልኦት ድማ ክንክን ክረኽቡን።

ክውን ምልክታት ናይ ስነ ኣእምሮኣዊ ጸገማት ከም ንነዊሕ ግዜ ቡዙሕ ዘይምድቃስ፣ ምብህራር፣ ዘይተገልጸ ቃንዛ ወይ ድማ ዘይምምቻእ።

ፍሮማይ ብጣዕሚ ተላባዒ ሕማም ኢዩ። ንቡር ምልክታት ረስኒ፡ ሳሓ ምስ ቡዙሕ ዕንፍሩር እዩ። እቲ ዕንፍሩር ኣብ መጅመርያ ንጹር ከም ማይ እዩ።  ካብ ፍሮማይ ነብስኻ/ኺ ብኽታበት ክትከላኸል ይክኣል።

ንፍዮ ዘለዎም ሰባት ብረስኒ፣ ቀይሕ ዓይኒ፡ ሰዓል፣ ሰሓ ምስ ቀይሕ ዕንፍሩር ይሳቀዩ። ካብ ንፍዮ ነብስኻ/ኺ ብኽታበት ክትከላኸል ይክኣል።

ዲፍተርያ (ተመሓላላፊ ሕማም ጎሮሮ) ሕማም ናይቲ ላዕለዋይ መስተአንፈሲ ኣካል ወይ ቆርቦት እዩ። ክልተ ዓይነት ዲፍተርያ ኣሎ፥ ናይ ጎሮሮ ወይ ናይ ቆርቦት።

ኣብ ናይ ቆርቦት ዲፍተርያ እቶም ዝሓመሙ ብ ሕበጥ ጎሮሮ፣ ረስኒ፣ ቃንዛ ክውሕጡ ከለዉ ይሳቀዩ። ኣብ ናይ ቆርቦት ዲፍተርያ ቀልጢፉ ዘይሓዊ ቁስሊ ቆርቦት ኢዩ እቲ ምልክት።  ካብ ዲፍተርያ ነብስኻ/ኺ ብኽታበት ክትከላኸል ይከኣል።

ዓበቅ ልሙድ ናይ ቆርቦት ሕማም ኢዩ። ናቱ ጠንቂ ባልዕ ኣብ ቆርቦት ዝቅበሩ ኢዮም።

ኢዮም። ኣካል ወዲ ሰብግብረ መልሱ ድማ ሳሓ፣ ንድሪት፡ ብፍላይ ኣብ ናይ ብልዕቲ ሸነኽ። ኣብ ሞንጎ ኣጻብዕቲ፣ ጉንቦ ኢድ፣ ካልእ መላግቦን፣ ኣብ ትሕቲ ቱሽቱሽን፡ ኣብ ጫፍ ጡብን።

ዝመሓላለፍ እዚ ሕማም ብናይ ቀጥታ ቆርቦት ርክብ ኢዩ።

ኣብ ግዜ ናይ ከስዐ ወይ መዓናጡ ነድሪ፣ ዕግርግር፣ ተምላስ ወይ ውጽኣት የጋጥም ከምኡኦውን ረስኒን ናይ ከብዲ ቃንዛን። እቶም ብከምኡ ዝሳቀዩ ብዙሕ ፈሳሲ ኣካላት ይኸስሩ ኣብ ሓጺር ግዜ።

ቡዙሕ ካልእ ሕማማት ኣሎ። ኣብዚ ብዝያዳ ትረኽቦ ሓበሬታ ብዛዕባ ተላጋቢ ሕማማት እዩ።